مقاله آموزشی تامین مالی خارج از ترازنامه Off Balance Sheet Financing

وظیفه مدیریت مالی را می توان بهینه سازی ساختار دارائی ها،بدهی ها و حقوق صاحبان سهام به منظور حداکثر کردن ثروت سهامداران و به تبع آن افزایش ارزش واحد تجاری دانست.یکی از مهمترین تصمیمات مدیریت نحوه تامین مالی واحد تجاری است که از عوامل اصلی رشد ، توسعه و پیشرفت شرکت می باشد.تامین مالی اکثراً به شیوه استقراض وجوه یا واگذاری بخشی از حقوق مالکانه صورت می گیرد حال اگر این تامین مالی در ترازنامه قسمت دارائی ها،بدهی ها و حقوق صاحبان سهام نشان داده نشود تامین مالی خارج از ترازنامه می باشد پس :تامین مالی خارج از ترازنامه عبارت است از تامین مالی یا تامین مالی مجدد عملیات واحد اقتصادی به روشی که در آن ممکن است تمام یا برخی  از تامین مالی انجام شده طبق محدودیت های حسابداری در ترازنامه شرکت نشان داده نشود . بنابراین، تامین مالی خارج از ترازنامه زمانی استفاده می شود که شرکت می خواهد ضمن تحصیل دارایی، شیوه تامین مالی را (که معمولا از طریق بدهی است ) در ترازنامه نشان ندهد.

ابزارهای تامین مالی خارج از ترازنامه

1-اجاره های عملیاتیOperating lease

با توجه به تعریف ریاحی بلکویی،اجاره یک توافق یا قرارداد بین دو یا چند طرف می باشد که طی این قرارداد اجاره دهنده موافقت می کند تا دارائی را تحصیل و به مالکیت خود در آورد و از مزیت های مالیاتی ناشی از استهلاک و اجاره آن بهره مند شود.اجاره کننده نیز موافقت می کند که از دارائی مورد اجاره استفاده کند و حق اجاره تعیین شده توسط اجاره دهنده را بپردازد.حق اجاره مذکور بابت جبران بخشی از سرمایه گذاری انجام شده توسط اجاره دهنده ، منسوخ شدن تکنولوژی ،مخاطره ناشی از کاهش ارزش فروش در زمان فروش مجدد دارائی و احتمال از بین رفتن آن توسط اجاره کننده می باشد.

خصوصیتی که انگیزه روی آوردن شرکت ها به اجاره ها را تقویت می کند امکان اجرای تامین مالی خارج از ترازنامه است که این امر از طریق نشان ندادن دارائی ها و بدهیها در صورت های مالی برای اجاره کننده حاصل شده و در نتیجه ، نسبت اهرمی و نسبت های سودآوری بهتر از زمانی می باشد که دارائی خریداری شده است.

2- فروش حساب های دریافتنیFactoring

روش دیگری برای تامین مالی واگذاری یا فروش مستقیم حساب های دریافتنی است ، یعنی شرکت ها اسناد و مدارک مربوط به مطالبات خود را به شرکت تامین مالی کننده می فروشند.

سازمانی که این مدارک را خریداری می کند کلیه ریسک های مربوط به وصول مطالبات و سوخت شدن آن را می پذیرد و هیچگونه مسولیتی متوجه شرکت فروشنده نیست.

3-تامین مالی پروژه های خاصSpecial project financing

نظر به اینکه در اینگونه پروژه ها مالکیت پروژه و متصدی آن از همدیگر جدا می باشند بعضی از شرکت ها مسولیت انجام این پروژه ها را به عهده می گیرند،این نوع شرکت ها تامین مالی کننده خارجی تلقی می شوند.

4-برون سپاریOut sourcing

هم اکنون ما در عصر برون سپاری زندگی می کنیم. عصری که در آن شرکت ها برای گسترش فعالیت هایشان قرار داد های فرعی می بندند. از طراحی محصولاتشان تا مونتاژ، از تحقیق و توسعه تا بازاریابی و توزیع و خدمات پس از فروش.بعضی از شرکت ها به صورت کارخانه های مجازی که دارای مالکیت طراحی محصول هستند،به فعالیت پرداخته و محصولات زیادی در اختیار دارند ولی خود صاحب چیزی نیستند و از توانایی دیگران در ساخت محصول استفاده می کنند پس:

برون سپاری عبارت است از عمل انتقال بعضی از فعالیت های داخلی یک سازمان و واگذاری حق تصمیم گیری به عرضه کننده بیرون از سازمان بر اساس قرارداد.در حقیقت و در عمل در برون سپاری نه تنها فعالیت ها منتقل می شوند، بلکه عوامل تولید و حق تصمیم گیری نیز در اغلب موارد واگذار می گردد.

5- تبدیل دارائی ها به اوراق بهادارSecuritization

شاو ، تبدیل دارائی ها به اوراق بهادار را عبارت از دسته بندی کردن مجموعه ای  از دارائی ها از قبیل وام ها و حساب های دریافتنی و واگذاری این مجموعه از دارائی ها به یک امین به عنوان وثیقه می داند.

امین مذکور با پشتوانه دارائی های وثیقه گذاشته شده ، می تواند اوراق بهادار در انواع مختلف منتشر و به عموم عرضه نماید.

وجوه حاصل از انتشار اوراق مذکور به صورت وام به شرکت پرداخت می شود ، بنابراین تبدیل دارائی ها به اوراق بهادار  را می توان فرآیندی دانست که در طول آن دارائی های غیر نقد شونده با یک شیوه مدیریتی بهتر به دارائی های زود نقد شونده تبدیل می شوند.

در این شیوه تامین مالی با توجه به اینکه هیچگونه بدهی شناسائی نمی شود چرا که همانند فروش، دارائی ها از ترازنامه حذف و به جای آن وجه نقد دریافت می شود، نوعی تامین مالی خارج از ترازنامه محسوب می گردد.

6-استفاده از شرکت های تابعه جهت تامین مالیSPE/SPV

یک روش استاندارد برای استفاده از تامین مالی خارج از ترازنامه، ایجاد یک ابزار با مقصود خاص (SPV) و قراردادن دارایی‌ها و بدهی‌ها در ترازنامه آن است. همچنین این SPV را موجودیت مستقل با هدف خاص(SPE)  نیز می‌نامند. SPVیک شرکت با موجودیت قانونی است که به منظور انجام برخی وظایف محدود یا یک هدف موقت ایجاد می‌شود. شرکت پشتیبان SPV، هدف مدنظر خود را از طریق این موجودیت و بدون این‌که مجبور باشد هیچ‌یک از دارایی‌ها و بدهی‌هایی را که برای انجام هدف مزبور مورد استفاده قرار داده است در ترازنامه خود بیاورد، انجام می‌دهد.
در اکثر رژیم‌های حسابداری اگر شرکت پشتیبان ، مالک کامل SPV باشد، در این صورت ترازنامه SPV باید در ترازنامه شرکت مادر آورده شود.

در این حالت، شرکت پشتیبان به جای این‌که دارایی‌های SPV  را در ترازنامه‌ SPV نشان دهد، همه دارایی‌ها و بدهی‌های SPV  را در ترازنامه خود نشان می‌دهد. این نوع رویکرد یک روش تامین مالی در ترازنامه است و باعث می‌شود که SPV در انجام هدف خود ناکام شود (دست‌یابی به هدف تامین مالی خارج از ترازنامه). به همین منظور عموما شرکت پشتیبان تنها مالکیت بخشی از دارایی‌های SPV را بر عهده می‌گیرد. در برخی از توافق‌نامه‌ها ممکن است که شرکت پشتیبان مالک هیچ‌یک از دارایی‌های SPV نباشد.

اگرچه SPV و تامین مالی خارج از ترازنامه دارای مقاصد مشروع فراوانی هستند، اما می‌توانند به‌عنوان ابزاری برای نمایش نادرست و گمراه‌کننده شرکت مورد استفاده قرار گیرند.

آرزو فرج الهی